Buda, lindi në Lumbini, mbretëria Kosala në Nepal dhe vdiq në Kusinara, Magadha, Indi. Buda (Sanskrisht: “i zgjuari”) është një nga epitetet e shumta të një mjeshtri që ka jetuar në Indinë veriore diku midis shekujve 6 dhe 4 para erës së përbashkët. Në Indinë e lashtë titulli Buda i referohej një qenie të ndriçuar që është zgjuar nga gjumi i injorancës dhe ka arritur lirinë nga vuajtjet. Ai thuhet se ka jetuar për 80 vjet. Emri i familjes së tij ishte Gautama (në Sanskrisht). Ai shpesh është quajtur Shakyamuni, “i urti i fisit Shakya”.

Legjenda e lindjes së Budës

Një natë me hënë të plotë, duke fjetur në pallat, mbretëresha Maha Maya (nëna e Budës) pa një ëndërr. Ajo ndjeu veten duke u marrë në krahë nga katër deva (shpirtra) në Liqenin Anotatta në Himalaje. Pasi e lanë në liqen, ata e veshën me rroba qiellore, e vajosën me parfume dhe e shtruan me lule hyjnore. Ajo pa një elefant të bardhë, duke mbajtur një zambak uji të bardhë, që u rrotullua rreth saj tre herë, duke hyrë në barkun e saj nga ana e djathtë. Më në fund elefanti u zhduk dhe mbretëresha u zgjua, duke e ditur që asaj i ishte dërguar një mesazh i rëndësishëm, pasi elefanti është një simbol i madhështisë në Nepal. Të nesërmen, herët në mëngjes, mbretëresha i tregoi mbretit për ëndrrën. Mbreti ishte në mëdyshje dhe kërkoi disa burra të mençur për të zbuluar kuptimin e ëndrrës.

Burrat e mençur thanë: “Madhëria juaj, ju jeni shumë me fat. Devat kanë zgjedhur mbretëreshën tonë si nënë e Të Pastrit dhe ky fëmijë do të jetë shumë i madh”. Mbreti dhe mbretëresha ishin shumë të lumtur kur e dëgjuan këtë. Rreth dhjetë muaj pas ëndrrës së saj Mbretëresha Maya po kalonte pranë një kopshti. Ky kopsht i bukur me pemët e tij me lulet aromatike dhe zogjtë e tërhoqi shumë mbretëreshën dhe ajo vendosi të qëndronte në të. Ndërsa ajo pushonte nën njërën prej pemëve lindi një djalë. Lindja u zhvillua në një hënë të plotë (e cila tani festohet si Vesak, festivali i ngjarjes së trefishtë të lindjes, iluminimit dhe vdekjes së Budës), në vitin 623 B.C. Sipas legjendave për këtë lindje, foshnja filloi të ecë shtatë hapa përpara dhe në secilin hap u shfaq një lule zambak uji në tokë.

Në ditën e pestë të jetës së djalit të tij, mbreti ftoi pesë astrologë në ceremoninë e emrit që të sugjeronin një emër të mirë për princin. Astrologët ekzaminuan shenjat e lindjes së princit dhe përfunduan: “ju duhet të ndërgjegjësoheni për këtë fëmijë: ky foshnjë e porsalindur ose do të bëhet një chakravartin (njeri që sundon mbi të gjithë botën) – ose ai do të bëhet një lypës që nuk do të posedojë asgjë”… dy ekstreme. Dhe emri që i dhanë ishte Siddhartha (Sanskrit: “ai që e ka realizuar qëllimin e tij”) Mbreti pyeti astrologët se si ta pengojnë atë të mos bëhet lypës dhe të mos heqë dorë nga bota.

Ata i thanë mbretit: “Nëse dëshiron që ai të mos heqë dorë nga bota, atëherë duhet të bëhen disa gjëra dhe kushdo rrotull tij u kujdes që Buda kurrë të mos zhgënjehej me botën. Astrologët i thanë mbretit: “Që në fillim duhet të rrethohet me vajza të bukura, kështu që me kohën kur bëhet i ri ai i ka të gjitha vajzat e bukura të vendit”. Ata madje hynë në detaje: që ai të mos shihte ndonjë plak, sepse me të parë një të moshuar mund të lindte pyetja tek ai: “A është ky fati për të gjithë?” Asnjëherë mos lejoni që ai të shohë një trup të vdekur. Mbajeni atë absolutisht të pavetëdijshëm për realitetet e jetës, mbajeni atë në një botë ëndrrash. Argumenti i tyre ishte, kur ai ka gjithçka, pse duhet të heqë dorë? Mjeku më i mirë i vendit kujdesej për të. Edhe kopshtarëve në kopshtin e mbretit u thanë që Buda nuk duhet të shohë një lule që thahet ose një gjethe që zbehet. Gjithçka që tregonte vdekjen duhej të hiqej.

Historia është e bukur. Diku kishte një festival vjetor në qytet dhe princi që do të bëhej mbret do e shpallte të hapur. Buda do të përuronte këtë festival rinor në vitin e tij të njëzet e nëntë. Të gjitha masat ishin marrë – por ekzistenca ka një mënyrë për t’ju arritur. Nëse jeni gjallë, do të keni boshllëqe nga ku do të hyjë ekzistenca dhe do t’ju bëjë të vetëdijshëm për realitetin. Astrologët dhe mbretërit nuk mund të ishin më inteligjentë se vetë ekzistenca. Çdo masë ishte marrë që gjatë rrugës nga pallati në stadiumin e festivalit, nuk duhej të shiheshin burra të moshuar, të mos mbaheshin trupa të vdekur – asgjë që mund të krijonte dyshime te Buda.

Por nuk mund ta shmangësh realitetin për një kohë të gjatë. Ndërsa karroca po shkonte drejt fushave të festivalit, Buda pa një plak. Plaku ishte i shurdhër dhe nuk kishte dëgjuar që sot ai nuk do të duhej të kalonte në këtë rrugë, ai duhej të qëndronte në shtëpi ose të shkonte diku tjetër. Buda, për herë të parë në njëzet e nëntë vjet, pa një plak pikërisht në kufirin e vdekjes. Ai e pyeti shoqëruesin e tij, “Çfarë ka ndodhur me këtë njeri?

Dhe ai i tha – Ju e keni pasur të ndaluar të shihni njerëz të plakur. Të gjithë plaken. Kjo është mënyra e jetës. “Buda menjëherë e pyeti:” A do të plakem edhe unë një ditë si ky njeri? “Shoqëruesi tha:” Më duhet t’ju them të vërtetën: Unë do të doja që kjo të mos ndodhte, por është ligji i natyrës. Ashtu si nga fëmijëria jeni bërë një djalë i ri, po ashtu nga rinia do të bëheni një ditë i vjetër. Vdekja nuk është në duart tona.

Buda u largua në zonat përreth dhe aty dikush kishte vdekur, njerëzit qanin dhe trupi i vdekur ishte aty. Buda e pyeti:” Çfarë ka ndodhur ? Pse po qajnë njerëzit? “Ai nuk e kishte parë kurrë dikë të qante; ai kurrë nuk kishte parë dikë me lot; nuk kishte parë kurrë ndonjë të vdekur. Ai pyeti:” Çfarë ka ndodhur me këtë njeri? Ai as nuk po merr frymë! “

Kjo është faza e dytë- i tha shoqëruesi, pak më parë pe  plakun në rrigë. Së shpejti vdekja do të vijë edhe tek ai. Ndërkaq ajo ka ardhur te ky njeri që po sheh tani. “Buda e pyeti:” A do të vdes edhe unë një ditë? “

 “E vërteta është e vërtetë, askush nuk mund ta mohojë atë. Babai yt mbreti do të vdesë; unë do të vdes, ti do të vdesësh. Vdekja fillon ditën që ke lindur. Pas lindjes nuk ka asnjë mënyrë për t’i shpëtuar vdekjes.”

Buda tha – Nëse rinia më në fund do të bëhet pleqëri, nëse ka sëmundje, vdekje dhe nëse kjo do të ndodhë me mua, atëherë unë kam humbur kot njëzet e nëntë vjet të jetës time. Unë kam jetuar në ëndrra. Unë nuk jam më i ri dhe nuk jam më i interesuar të jem princ. Sonte unë do të heq dorë nga kjo botë dhe do të jem kërkues i së vërtetës. “Ajo që kishin menduar astrologët dukej si sens i zakonshëm … por sensi i përbashkët është sipërfaqësor. Ata nuk mund të mendonin një gjë të thjeshtë: që nuk mund të mbash një njeri gjithë jetën larg realitetit. Është më mirë ta bësh të njohur që nga fillimi; përndryshe do të vijë si një shpërthim i madh në jetën e tij. Edhe kjo është ajo që ndodhi. Atë natë Buda iku nga pallati.

Ai vendosi që të hiqte dorë nga pasuria dhe familja e tij dhe të jetonte jetën e një asketi. Gjatë gjashtë viteve në vijim, ai praktikoi meditimin me mësues të ndryshëm dhe më pas, me pesë njerëz të tjerë, ndërmori një jetë të vetë-mohimit ekstrem. Një ditë, ndërsa lahej në një lumë, humbi ndjenjat prej dobësisë dhe për këtë arsye arriti në përfundimin se sakrifica nuk ishte rruga për çlirimin nga vuajtja. Duke braktisur jetën e asketizmit ekstrem, më në fund, në vendin e quajtur Bodhgaya, Buda vendosi të qëndrojë në meditim derisa ai të njihte natyrën e vërtetë të mendjes. Pasi kaloi gjashtë ditë dhe netë, ai arriti ndriçimin në mëngjesin e hënës së plotë të majit, një javë para se të bëhej tridhjetë e pesë vjeç. Për 45 vitet e ardhshme, Buda përhapi mesazhin e tij në të gjithë Indinë verilindore. Në moshën 80 vjeç, ai u sëmur rëndë. Ai u takua me dishepujt e tij për herë të fundit për të dhënë udhëzimet e tij të fundit dhe kaloi në nirvanë. Trupi i tij u dogj dhe pastaj reliket u shpërndanë dhe gdhendën në stupa (monumente funerale që zakonisht përmbanin relike), ku do të adhuroheshin.

Osho për Budën

Gautama Buda është një nga qeniet më të pastra, një nga shpirtrat më të virgjër, një nga fenomenet shumë të rrallë në këtë tokë. Buda është shkencëtar i botës së brendshme – shkencëtar i fesë. Ky është një kombinim i rrallë. Të jesh fetar është e thjeshtë, të jesh një shkencëtar është e thjeshtë – por për të kombinuar, sintetizimin e këtyre dy poleve është e pabesueshme. Është e pabesueshme, por ka ndodhur. Buda është qenia më e pasur njerëzore që ka jetuar ndonjëherë; i pasur në kuptimin që të gjitha dimensionet e jetës përmbushen tek ai. Ai nuk është njëdimensional. Buda nuk është ateist por ai kurrë nuk flet për Zotin. Kjo është arsyeja pse unë them se ai është një gjë e rrallë. Ai çoi shumë njerëz te Zoti – ai çoi më shumë njerëz nga çdokush tjetër. Miliona njerëz shkuan te Zoti në praninë e tij, por ai kurrë nuk e shqiptoi fjalën Zot. Jo vetëm zot, por edhe shpirt, – ai nuk ka asnjë teori për këtë. Ai thjesht thotë, ‘Unë mund t’ju tregoj mënyrën si të futeni. Shkoni dhe shiheni vetë’.

Gautama Buda përfaqëson thelbin e fesë. Ai nuk është themeluesi i Budizmit – Budizmi është një nënprodukt – por ai është fillestari i një lloji fetar krejtësisht tjetër në botë. Dhe ky është një ndryshim i madh rrënjësor në historinë e vetëdijes njerëzore. Para Budës kishte fe dhe Njeriu nuk ishte akoma i pjekur. Me Budën, njerëzimi hyn në një epokë pjekurie. Të gjitha qeniet njerëzore nuk kanë hyrë ende në këtë rrugë, është e vërtetë, por Buda ka hapur rrugën; Buda ka hapur portën. Duhet kohë që qeniet njerëzore të kuptojnë një mesazh kaq të thellë. Porosia e Budës është më e thella.

Askush nuk e ka bërë punën që ka bërë Buda, mënyrën si ai ka bërë. Themeluesit e tjerë të feve, njerëz të tjerë të shkolluar, kanë kompromentuar me audiencën e tyre. Buda mbetet pa kompromis, në pastërtinë e tij. Atij nuk intereson se çfarë mund të kuptoni, ai kujdeset vetëm të thotë se cila është e vërteta. Dhe ai e thotë atë pa u shqetësuar nëse e kupton apo jo. Në një farë mënyre kjo duket e vështirë; në një mënyrë tjetër kjo është dhembshuri e madhe. E vërteta duhet të thuhet ashtu siç është. Në momentin kur bëni kompromis, në momentin kur e çoni të vërtetën në nivelin e zakonshëm të vetëdijes njerëzore, ajo humbet shpirtin e saj, bëhet sipërfaqësore, bëhet një gjë e vdekur. Ju nuk mund ta sillni të vërtetën në nivelin e qenieve njerëzore; qeniet njerëzore duhet të shkojnë në nivelin e së vërtetës. Kjo është puna e shkëlqyer e Budës.

Gautama Buda ka filluar një qasje shpirtërore që është jo-shtypëse dhe joideologjike. Ky është një fenomen shumë i rrallë. Lloji i zakonshëm i shpirtëror, është shumë shtypës. Ai varet nga shtypja. Ai nuk e shndërron njeriun, vetëm e ngacmon njeriun. Ai nuk e çliron njeriun, ai e skllavëron njeriun. Është shtypës, është i shëmtuar. Mos e harroni këtë: Buda është jorespresiv. Dhe Buda është jo ideologjik. Ai nuk jep ideologji, sepse të gjitha ideologjitë janë të mendjes. Dhe nëse ideologjitë janë të mendjes, ato nuk mund t’ju largojnë nga mendja. Asnjë ideologji nuk mund të bëhet një urë për të arritur përtej mendjes. Të gjitha ideologjitë duhet të rrëzohen, vetëm atëherë mendja do të rrëzohet. Buda nuk beson në as ideale – sepse të gjitha idealet krijojnë tension dhe konflikt tek njeriu. Ndahen, krijojnë ankth. Ju jeni një gjë dhe ato duan që ju të jeni diçka tjetër. Midis këtyre dyjave ju jeni të shtrirë, të copëtuar. Idealet krijojnë mjerim. Idealet krijojnë skizofreni.

Sa më shumë ideale të ketë, aq më shumë njerëz do të jenë skizofrenë dhe të ndarë. Vetëm një vetëdije joideologjike mund të shmangë ndarjen. Dhe nëse ndaheni, si mund të jeni të lumtur? Si mund të jeni që qetësi? Buda ka dhënë një mënyrë jetese jo-shtypëse dhe gjithashtu joideologjike. Kjo është arsyeja pse ai nuk flet për Zotin, ai nuk flet për parajsën, ai nuk flet për ndonjë të ardhme. Ai nuk ju jep asgjë për t’u ndalur, ai heq gjithçka nga ju. Ai merr edhe veten tuaj. Ai vazhdon t’i heq gjërat dhe më në fund ai merr madje idenë e vetvetes, Unit, egos. Ai lë vetëm boshllëkun e pastër pas. Dhe kjo është shumë e vështirë.

Buda i heq të gjitha idealet, tërë të ardhmen dhe më në fund ai merr gjënë e fundit që është shumë e vështirë për ne të japim – ai e merr veten tënde dhe lë pas një zbrazëti të pastër, të pafajshme, të virgjër. Atë zbrazëti të virgjër ai e quan nirvana. Nirvana nuk është një qëllim, është vetëm zbrazëtia juaj. Kur keni hedhur gjithçka që keni grumbulluar, kur nuk jeni më të mjerë dhe të fiksuar, atëherë papritmas ai boshllëk shpërthen. Gjithmonë ka qenë aty. Buda nuk ju jep nirvanën si një ideal. Buda çliron në vend që të shtrëngojë. Buda ju mëson se si të jetoni – jo për ndonjë qëllim, jo që të arrini ndonjë gjë, por që të jeni një qenie e lumtur – që të jetoni me vetëdije. Jo se vetëdija do t’ju japë diçka – vetëdija nuk është mjet për asgjë; është fundi në vetvete, mjeti dhe fundi bashkë. Vlera e saj është e brendshme

Kështu që e gjithë mesazhi i Budës është të jeni të vetëdijshëm. Thjesht të jeni të vetëdijshëm – sepse vetëdija lind qenien, vetëdija ju krijon. Dhe krijon një gjë kaq të ndryshme nga ju sa që nuk mund ta imagjinoni. Një ‘Unë’ të zhdukur, ku asnjë ide e vetvetes nuk ekziston, asgjë nuk të përcakton … një zbrazëti të pastër, një pafundësi. Buda e quan gjendjen e meditimit – SAMMASAMADHI, ku jeni vetëm. Por mbani mend, vetmia nuk është vetmi. A keni menduar ndonjëherë për këtë fjalë të bukur, vetëm? Do të thotë “e gjitha është një”. Madje është e përbërë nga dy fjalë – të gjitha dhe një. Në vetmi ju bëheni një me të gjithën.

Teknika e budës

Metoda bazë e meditimit te Budës ka qenë vipassana. Ka qindra metoda meditimi, por mbase Vipassana ka një status unik; ashtu si ka pasur mijëra mistikë, por Gautama Buda ka një unicitet të tijin. Në shumë mënyra ai është i pakrahasueshëm. Në shumë mënyra ai ka bërë më shumë për njerëzimin se kushdo tjetër. Në shumë mënyra, kërkimi i tij për të vërtetën ishte më i sinqertë, më autentik se çdokush tjetër. Gautam Buddha zgjodhi një meditim që mund të quhet meditimi thelbësor. Të gjitha meditimet e tjera janë forma të ndryshme të të vëzhguarit. Vëzhgimi është i pranishëm në çdo lloj meditimi si pjesë thelbësore; nuk mund të shmanget. Buda fshiu çdo gjë tjetër dhe mbajti vetëm pjesën thelbësore – vëzhgimin pa u identifikuar.

Kuptimi i mirëfilltë i fjalës Vipassana është “të shohësh”, dhe kuptimi metaforik është “të vëzhgosh”. Kur jeni bërë vëzhgues të përkryer të trupit, mendjes dhe zemrës suaj, atëherë nuk mund të bëni asgjë më shumë, veçse të prisni. Kur përsosmëria është e plotë në këto tre hapa, hapi i katërt ndodh vetë si shpërblim. Papritur forca juaj e jetës, hyn në qendër të qenies tuaj. Vipassana është meditimi më i thjeshtë në botë. Përmes vipassana Buda u ndriçua, dhe me vipassana shumë më tepër njerëz janë ndriçuar sesa me ndonjë metodë tjetër. Thuhet se me Vipassana Buda ndriçoi më shumë se 130 të tjerë, kjo është metoda bazë. Ka edhe metoda të tjera, por ato kanë ndihmuar shumë pak njerëz.