ILUZIONI I UNITETIT

Një ide qendrore në Rrugën e Katërt të Gurdjieff është ajo që individi nuk është një i vetëm. Ne nuk kemi një “Unë” ose Ego të përhershme. Çdo mendim, ndjenjë, ndjesi, dëshirë është një “Unë” që beson se përfaqëson të gjithë personin. Por asnjë nga këto “Unë” nuk janë të lidhura dhe secili varet nga ndryshimet e rrethanave të jashtme. Për ta bërë situatën më të ndërlikuar, mes secilit “Unë” shpesh ka barriera të forta që Rruga e Katërt i quan “zbutës,” duke i ndarë këto nënpersonalitete nga njëra-tjetra.

Gurdjieff pohon se një nga gabimet më të rëndësishme që bëjmë është iluzioni mbi unitetin tonë. Ai shkruan: “Unë-ja e njeriut ndryshon po aq shpejt sa mendimet, ndjenjat dhe humori, dhe ai bën një gabim të thellë duke menduar se është gjithmonë i njëjti person; ndërsa në realitet ai është gjithmonë një person tjetër, jo ai që ishte një çast më parë.” Çdo mendim dhe dëshirë jeton më vete dhe në mënyrë të pavarur nga tërësia.

Sipas Gurdjieff-it, ne përbëhemi nga mijëra “Unë” të ndarë, shpesh të panjohur për njëri-tjetrin, madje të papajtueshëm dhe armiqësorë ndaj njëri-tjetrit. Ndryshimi i “Unë-ve” kontrollohet nga ndikimet e rastësishme të jashtme. Nuk ka asgjë brenda nesh që mund të kontrollojë ndryshimin e “Unë-ve”, kryesisht sepse nuk e vërejmë atë. Çdo “Unë” i veçantë e quan veten “Unë” dhe vepron në emër të të gjithë personit. Kjo shpjegon pse njerëzit shpesh marrin vendime dhe rrallë i përmbushin ato. Një vëzhgim i thjeshtë i vetes do të vërtetojë se zakonisht mendojmë, ndjejmë, lëvizim dhe përgjigjemi ndaj stimulimeve që na veprojnë, pa qenë të vetëdijshëm për atë që ndodh brenda nesh. Ky vetëvëzhgim është në fakt përpjekja e parë praktike e kërkuar në Rrugën e Katërt. Nxënësi krijon një “Unë vëzhgues” që vëzhgon me objektivitet aktivitetin e tij të brendshëm. Të zhvillosh një hapësirë objektive brenda së cilës mund të shohësh pa gjykuar është jashtëzakonisht e vështirë, por është gjithashtu thyerja e parë jashtë sjelljes sonë mekanike dhe gjendjes së trancës hipnotike në të cilën na mban.

ESENCA DHE PERSONALITETI

Për të parë qartë rrënjët e shtrembërimeve tona psikologjike, Rruga e Katërt përkufizon dy aspekte të individit: esencën dhe personalitetin. Esenca është ajo me të cilën lind një person, ndërsa personaliteti është ai që fitohet. Gjithçka që mësohet, qoftë në mënyrë të pavetëdijshme përmes imitimit, qoftë përmes pëlqimeve dhe mospëlqimeve të fituara, përbën pjesën e jashtme të personit, atë që ndryshohet nga rrethanat e jashtme.

Megjithëse personaliteti është i domosdoshëm, nuk duhet lënë të dominojë mbi esencën, përndryshe do të prodhojë individë artificialë të shkëputur nga natyra e tyre e vërtetë. “Kjo do të thotë se me rritjen e shpejtë dhe të hershme të personalitetit, rritja e esencës mund të ndalojë praktikisht në një moshë shumë të hershme dhe, si rezultat, shohim burra dhe gra të rritur nga ana e jashtme, por esenca e të cilëve mbetet në moshën dhjetë apo dymbëdhjetë vjeç.”

Përmes praktikës së vetë-kujtimit, ne mund të shkëputemi nga pretendimet dhe imitimet që na kanë skllavëruar që në fëmijëri dhe të kthehemi tek kush jemi në të vërtetë. Një kthim i tillë në natyrën tonë esenciale shoqërohet me një ndjesi çlirimi të pashembullt. “Të jesh i vërtetë ndaj vetes” është urdhëresa e parë në rrugën e vetëzhvillimit dhe arritjes së një vetëdijeje më të lartë.

Sipas Rodney Collin, një prej nxënësve kryesorë të Ouspensky-t, i cili themeloi Shkollën e tij të Rrugës së Katërt në Meksikë, abnormaliteti themelor në qeniet njerëzore qëndron pikërisht në divergjencën midis personalitetit dhe esencës. Sa më shumë që njohim veten për atë që jemi, aq më shumë afrohemi me urtësinë. Sa më shumë imagjinata jonë për veten devijon nga ajo që jemi në të vërtetë, aq më të çmendur bëhemi. Ai shkruan: “Nëse një njeri nuk gjen veten, natyrën e tij esenciale dhe fatin e tij, dhe të fillojë nga kjo, të gjitha përpjekjet dhe arritjet e tij do të ndërtohen vetëm mbi rërën e personalitetit, dhe në rastin e parë të një goditjeje serioze e gjithë struktura do të shembet, ndoshta duke e shkatërruar në rënien e saj.”

Për Rodney Collin, shpirti është tërësia e momenteve të vetëdijes gjatë jetës së dikujt. Megjithatë, momentet e vetëdijes më të lartë janë shumë të rralla dhe zhduken sapo vijnë. Arsyeja që një vetëdije e tillë është kaq e vështirë për t’u arritur është se ajo varet nga përdorimi i vetëdijshëm i vëmendjes.

VETË-KUJTIMI

Një nga studimet më praktike dhe më të kujdesshme të ideve të këtij punimi të brendshëm për veten gjendet në Komentet Psikologjike të Maurice Nicoll. Këtu lexuesi do të hasë “vidat dhe bulonat” e transformimit. Nicoll pohon diku në këto pesë vëllime leksionesh të dhëna për studentët e tij se, ndërsa bën përparim në Punë, “ajo që e merrje si veten fillon të duket si një burg i vogël larg në luginë poshtë teje.” Kjo është një shprehje e gjallë e “gjendjes së tretë të vetëdijes” ose “vetë-kujtimit” siç quhet. Këto shkëndija të një vetëdije më të madhe janë rezultatet e papritura të përpjekjeve të mundimshme të bëra për të mos humbur veten në vrullin e rrethanave të jashtme, për t’u pastruar nga vibrimet e negativitetit dhe për të ruajtur një vetëdije të lartësuar të themeluar në të tashmen.

Studenti duhet të arrijë një pikë ku ai ose ajo mund të bëjë zgjedhjen për të mos reaguar automatikisht ndaj stimujve të jashtëm. Kjo kërkon që të veprosh kundër rrymës, kundër zakoneve të gjata dhe vetëkënaqësive. Pyetja është aq themelore sa: a mund të gjesh vullnetin për të zgjedhur të mos reagosh me zemërim ndaj diçkaje që të bën të zemërohesh? Në vend që të shkatërrohet në një shpërthim të tillë, energjia e grumbulluar përmes kësaj përpjekjeje mund të jetë e disponueshme për një moment të vetëdijes së intensifikuar. Një moment i tillë do të të përmbushë me paqe ose gëzim të qetë ose një ndjesi të thellë çlirimi.

Ironikisht, këto momente të rralla dhe të çmuara shpesh vijnë në ngjarje shumë paradoksale. Kur nata është më e errët, një rreze drite mund të shpërthejë papritmas. Vetë-kujtimi, i kombinuar me njohuritë e vëzhgimit objektiv të vetvetes, ndihmon në krijimin e një individi të ekuilibruar që nuk është plotësisht nën ndikimin e natyrës së tij të lindur dhe zakoneve të fituara. Nuk është e mundur të përjetosh një ndjenjë më të madhe të realitetit nëse jemi plotësisht nën dominimin e intelektit duke përjashtuar pjesën emocionale ose instinktive të natyrës sonë dhe anasjelltas. Duke u përpjekur të bëjmë “makinën” të punojë siç duhet, është e nevojshme të ndryshojmë qëndrimet dhe sjelljen e zhvilluar ndër vite të funksionimit të gabuar.

Ouspensky u tha studentëve të tij se vetëm kur e kuptojmë se jeta nuk na çon askund, ajo fillon të ketë kuptim. Ky vëzhgim nuk është një filozofi, por një realizim pragmatik që mund të ndryshojë rrënjësisht perceptimin tonë për veten dhe botën përreth. Maurice Nicoll jep një tregues të këtyre fazave të para të ndryshimit të vërtetë në Komentet e tij: “Kjo tërheqje graduale e energjisë nga ndjenja e zakonshme, e lehtë për t’u zemëruar dhe e brishtë e ‘Uni’-t shoqërohet nga një ndjenjë graduale e re dhe më e gjerë e Uni-t, si të ishe duke jetuar në një vend më të madh… Është si të prezantohesh me një qytetërim të ri, me një formë tjetër të jetës.” Ai thekson se duke përdorur kamerën e brendshme të vetëvëzhgimit, ne fillojmë të hapim një mendje mbi nivelin e mendjes sensualiste.

Këtu është vendi ku përvojat psikologjike të Rrugës së Katërt fillojnë të zbulojnë karakterin e tyre të ndritshëm dhe “fetar”. E njëjta ide gjendet në mësimet e Karlfried Graf Durckheim, i cili është formuar nga Budizmi Zen, mistika kristiane dhe psikoterapia. Ai shkruan për përvojën e vetëdijes së lartë në këtë mënyrë: “Nuk është më Uni i vjetër, por një unë më i gjerë, më gjithëpërfshirës. Nuk e humbasim m Budizmi veten në të, por, përkundrazi, e gjejmë veten plotësisht. Një hapësirë e re frymëmarrjeje, shtrirje dhe fushë veprimi hapet dhe e kuptojmë vetëm atëherë se sa të kufizuar kishim qenë më parë, sa të burgosur dhe të izoluar.”

Durckheim gjithashtu na jep një përshkrim të qartë të hapave të parë të zhvillimit të brendshëm që janë themelore për të gjitha udhëzimet e Rrugës së Katërt dhe Shkollat e tjera shpirtërore: “Duhet ta përpunojmë veten tonë… Ta përpunojmë, që është të mos i shpëtojmë të gjitha pengesave dhe vështirësive që na takojnë të përballemi në jetë, por të përballemi me to dhe të hapim një rrugë përmes tyre drejt ekzistencës që na është dhënë.”