Realiteti i rrjeteve sociale: Si na kontrollon kënaqësia

Në thellësitë e shpirtit njerëzor, mes dritës së vetëdijes dhe zjarrit të rebelimit, lind nevoja për një transformim të thellë. Osho, në interpretimin e tij të jashtëzakonshëm të “Kështu foli Zarathustra” nga Friedrich Nietzsche, sjell një vizion që nuk është thjesht filozofik, por thellësisht ekzistencial dhe meditativ. Ai nuk lexon vetëm fjalët – ai lexon mes fjalëve, ai sheh përtej mendjes.

Në këtë udhëtim të brendshëm, Osho na fton të kuptojmë tre fazat e evolucionit shpirtëror, të quajtura tre metamorfozat e shpirtit: deveja, luani dhe fëmija. Këto nuk janë vetëm simbole – janë etapa të jetës së brendshme që çdo njeri duhet t’i kalojë për të arritur vetëdijen e plotë.

Osho nuk e sheh këtë si një alegori filozofike, por si një hartë të brendshme të revolucionit shpirtëror. Një udhëtim që të gjithë duhet ta bëjmë nëse duam të njohim veten përtej identitetit tonë social, moral dhe psikologjik.

1. Deveja – Barrëbartësi i bindjes, i “duhet” dhe “mos”

Në këtë fazë të parë, njeriu jeton si një deve. Ai mban barrët që nuk janë të tijat. Barrën e fesë, të kulturës, të prindërve, të shtetit. Ai jeton në një gjendje përuljeje dhe nënshtrimi. Pyetja që dominon jetën e tij është: “Çfarë kërkon shoqëria nga unë?”

Osho shkruan:

“Deveja thotë: ‘Unë duhet’. Ajo nuk ka as dëshirë, as liri. Ajo jeton me verbëri, duke imituar, duke duruar dhe duke u përpjekur të kënaqë figurat autoritare – Zotin, prindërit, shoqërinë, moralin.”

Në këtë gjendje, njeriu është vetëm një reflektim i jashtëm, jo një burim i brendshëm. Ai nuk guxon të thotë “jo”, nuk guxon të pyesë, nuk guxon të ndjejë vetveten si qendër të vetes. Ky është njeriu që jeton si hije, jo si dritë.

2. Luani – Rebeli që shkatërron zinxhirët

Por vjen një moment kur shpirti nuk duron më. Dhe atëherë lind luani – faza e rebelimit. Luani është guximi për të thënë JO. Jo ndaj çdo strukture që na ka mbajtur të robëruar. Jo ndaj fesë që ndalon jetën. Jo ndaj moralit që shtyp të vërtetën. Jo ndaj autoritetit që na mëson të mos jemi.

Osho e shpjegon fuqishëm:

“Luani është faza e revolucionit. Ai thotë: ‘Unë nuk do të jem më skllav!’ Por ende nuk është liri e vërtetë. Pse? Sepse luani është i lidhur me atë që kundërshton. Ai është ende në reagim – jo në krijim.”

Luani mund të jetë i zemëruar, i vrarë shpirtërisht, por ky është vetëm kalimi – një nevojë për të shkulur rrënjët e vjetra. Ky është njeriu që shkatërron, por ende nuk ndërton.

Në këtë gjendje, njeriu mohon çdo autoritet të jashtëm shpirtëror, por ende nuk ka njohur hyjnoren brenda vetes. Ai e refuzon shoqërinë, por ende nuk është bërë një individ i plotë. Kjo është faza e “vdekjes së së shenjtës së imponuar” – një periudhë mosbesimi, zbrazëtie dhe vetmie të thellë.

Por është një hap i domosdoshëm për të lindur diçka më e lartë.

3. Fëmija – Liria e vërtetë, pafajësia e dytë

Pas rebelimit, nëse njeriu nuk ndalet, por ecën më tej, ai arrin në fazën më të rrallë: fëmijën. Dhe kjo nuk është kthim pas. Kjo është rilindje. Jo pafajësia e lindjes, por pafajësia pas përvojës, pas errësirës, pas rebelimit. Një pafajësi e vetëdijshme.

Fëmija është simbol i krijimit të ri. Ai nuk ndjek urdhra, as i kundërshton – ai krijon. Ai është burimi i jetës, jo reflektim i saj. Ai është spontan, i qeshur, i qetë, i lirë.

“Fëmija thotë: ‘Unë dua’. Dhe ajo që dëshiron nuk është nga shoqëria, por nga vetë qenia e tij. Ai është bërë Zot i vetvetes. Ai nuk jeton sipas të kaluarës, ai krijon të ardhmen.” — Osho

Kjo është pika ku shpirti nuk ka më frikë nga vetvetja. Ai nuk ka nevojë për ligje të jashtme, sepse ka zbuluar ligjin e brendshëm – rrugën unike të të jetuarit në përputhje me qenien tënde më të vërtetë.. Detyra jote nuk është të ndjekësh askënd – detyra jote është të zbulosh veten.

Zarathustra – Udhërrëfyesi i kësaj transformimi

Në këtë udhëtim, Zarathustra nuk është predikues, por udhërrëfyes. Ai nuk thotë “duhet”, nuk thotë “beso”, nuk thotë “mos”. Ai thjesht flet, dhe vetëm ata që janë gati, e dëgjojnë.

Ai është vetë shembulli i njeriut që ka kaluar nga deveja, në luanin, dhe është bërë fëmijë. Dhe Osho e ndjek hap pas hapi këtë rrugë, duke e bërë të gjallë dhe të përjetueshme për kërkuesin modern.

“Kur arrin të jesh fëmijë, atëherë je i afërt me hyjnoren. Sepse Zoti nuk është baba, nuk është mbret – është vetë pafajësia. Zoti është dritë që lind nga brenda, kur njeriu ndalon së imituari dhe fillon të jetojë nga qendra e vetvetes.”

Në këtë mënyrë, tri metamorfozat nuk janë vetëm simbolika filozofike – janë përvojë e gjallë për secilin që guxon të ecë në rrugën e vetëdijes. Dhe ky është thelbi i Zarathustrës, në sytë e Oshos: jo fe, jo moral, jo dogmë – por transformim i gjallë dhe personal i qenies.

Nga thellësitë e shpirtit njerëzor, përmes zjarrit të rebelimit dhe dritës së vetëdijes…

Ky nuk është thjesht një udhëtim filozofik – është një thirrje e brendshme, një krisje në errësirën e shpirtit, ku rrezet e para të vetëdijes fillojnë të depërtojnë. Është një luftë e heshtur midis njeriut që jemi mësuar të jemi, dhe njeriut që jemi thirrur të bëhemi.

Nëse e lexon “Kështu foli Zarathustra” të Friedrich Nietzsche me sytë e një mendje akademike, mund të mahnitesh nga forca e fjalës, ironia, simbolika dhe tronditja që mbart. Por vetëm kaq. Zemra mbetet e paprekur. Shpirti nuk ndizet.

Por kur Zarathustra kalon përmes Oshos, ai ringjallet jo si një figurë historike apo si një filozof mitik, por si një mësues i vetëdijes – një pasqyrë e shpirtit të njeriut rebel, një Budë i ardhshëm që nuk kërkon më arratisje nga bota, por që zbret në mes të saj, për ta ndezur me dritën e së vërtetës.

Osho e sheh Zarathustrën si një shpirt që ka parë të gjithë skajet e jetës – ekstazën e thellë të heshtjes dhe pakuptimësinë tragjike të turmës. Dhe kur ai zgjedh të flasë, ai nuk predikon. Ai flet nga një zjarr i brendshëm që ka kaluar nëpër qiej dhe ferra, që ka njohur vetminë, frikën, ekstazën, dhe që tani shpërthen në formën e një të vërtete që nuk të lë të njëjtë.

Zarathustra i Oshos nuk flet për idetë – ai flet për shpirtin tënd të gjallë.

Ai thërret tek ajo pjesë e qenies sate që është harruar, shtypur, edukuar për të heshtur. Dhe kur ajo pjesë zgjohet, lind revolucioni i vërtetë: revolucioni i vetëdijes.

Zarathustra nuk është më një personazh i largët nga thellësitë e kohës – ai është zëri yt i brendshëm që ka pritur prej kohësh të dëgjohet. Dhe Osho është ai që i jep atij zë. Nëpërmjet tij, Zarathustra bëhet flakë që të djeg iluzionet, dritë që të ndriçon dhimbjet, dhe këmbanë që të zgjon nga gjumi kolektiv i ekzistencës mekanike.

Ky është zëri që të sfidon të vrasësh “Zotin” e frikës, turpit, moralit të imponuar dhe faji kolektiv – për të lindur një hyjni të re: njeriun e vetëdijshëm, të fortë, të lirë dhe të dashuruar me jetën.

Osho nuk analizon librin. Ai e rishkruan atë nëpërmjet syve të një mistiku. Ai nuk i shpjegon idetë e Niçes – ai i tejkalon ato, duke i dhënë një përmasë që filozofët nuk e arrijnë dot: përmasën e përvojës së drejtpërdrejtë, përmasën e vetëdijes.

Zarathustra i Oshos nuk është një sistem besimi – ai është një manifest shpirtëror për ata që janë gati të djegin gjithçka që është e rreme, për të zbuluar një vetvete të re që nuk njeh më frikë, por vetëm prani të gjallë dhe liri të thellë.

Zarathustra, jo profeti moral, por mjeshtri i vetë-transformimit

Shumë e kanë lexuar Zarathustrën e Niçes si një metaforë filozofike, një rebel që predikon përmbysjen e vlerave të vjetra. Por në duart e Oshos, Zarathustra merr jetë të re – jo më një figurë ideologjike, por një mjeshtër vetëdijeje, një flakë që të fton të transformosh veten rrënjësisht.

“Zarathustra nuk është një moralist, ai është një shkatërrues i moralit. Ai është kundër të gjitha kodeve që janë vendosur mbi qenien njerëzore nga jashtë. Ai nuk thotë se çfarë është e drejtë dhe çfarë është e gabuar – ai thotë: shiko brenda vetes. Zëri yt i brendshëm është i vetmi autoritet.” – Osho

Osho e ndan Zarathustrën nga çdo priftëri, dogmë apo standard shoqëror. Ai e sheh si një shpirt të lirë që kërkon njeriun e ri – jo njeriun që ndjek verbërisht rregulla dhe ide të trashëguara, por njeriun që jeton nga qendra e vetëdijes së tij.

“Zarathustra është po aq larg fesë sa është larg edhe filozofisë. Ai nuk është i interesuar të predikojë. Ai nuk po ndjek një sistem logjik. Ai është duke kërcyer, duke kënduar, duke shpërthyer. Ai është një zjarr.” – Osho

Në këtë këndvështrim, Zarathustra nuk është më një udhëzues moral – ai është shkatërruesi i së kaluarës që nuk ka më gjallëri. Ai është një model i jetës që kërkon që ti të mos jesh i “mirë” në kuptimin konformist të fjalës, por të jesh i vërtetë, i gjallë, i vetvetishëm.

“Mos e bëj veten një skllav të së kaluarës. Lëre moralin të vdesë. Më mirë një mëkatar i gjallë, sesa një shenjtor i rremë. Zarathustra zgjedh mëkatin, nëse ky është çmimi për të qenë i lirë.” – Osho

Zarathustra është për ata që janë gati të vdesin për t’u rilindur. Ai të thërret që të mos besosh më tek imazhi i krijuar për ty nga familja, feja apo shoqëria. Ai të fton të lindësh sërish – jo në trup, por në qenien e vërtetë që ka pritur brenda teje për t’u shfaqur.

“Vetëm kur nuk je më i frikësuar nga vetmia, nga ndarja, nga refuzimi – atëherë mund të bëhesh diçka e re. Dhe vetëm atëherë do të kuptosh përse Zarathustra zbriti nga mali: sepse ai kishte zbuluar diçka që duhej ndarë – jo si dogmë, por si dritë.” – Osho

Kjo nuk është një filozofi për t’u cituar – është një zjarr për t’u përjetuar. Është një thirrje për ata që janë të lodhur nga premtimet boshe të moralit dhe kërkojnë autenticitetin si akt rebelimi të brendshëm.

“Zoti ka vdekur” – jo si blasfemi, por si çlirim nga frika dhe lindje e vetëdijes hyjnore

Kjo frazë e fuqishme që ka tronditur shekuj të tërë, në duart e Oshos merr një kuptim tërësisht të ri – një dritë që thyen errësirën e keqkuptimit. Ajo nuk është një sulm ndaj Zotit të vërtetë, as një mohim i shenjtërisë së ekzistencës. Ajo është një çlirim nga format e vdekura të fesë, nga autoritetet që kanë ndërtuar një Zot frikësues, ndëshkues dhe moralist.

“Zoti që ka vdekur është zoti që njeriu e shpiku për ta sunduar vetveten përmes frikës. Ky është zoti që ndalon buzëqeshjen, këngën, seksin, gëzimin. Ky është zoti që e shndërron jetën në faj dhe lutjen në vuajtje. Vdekja e këtij zoti është çlirimi i shpirtit.” – Osho

Osho nuk mohon ekzistencën e misterit hyjnor – përkundrazi, ai thërret për një Zot të gjallë, të brendshëm, të përjetuar si vetëdije. Ai na thotë: “Tani është koha të mos jetojmë më nëpërmjet besimeve të trashëguara, por nëpërmjet përvojës direkte të të shenjtës.”

“Një Zot që nuk mund të përjetohet brenda zemrës tënde është një Zot i vdekur. Zoti i vërtetë është heshtja në thellësinë tënde, është vetëdija që sheh, që ndjen, që jeton.

Për shekuj me radhë, njerëzimi ka jetuar nën hijen e një Zoti që ndëshkon – një figurë që na mban nën faj, që na ndan nga trupi ynë, nga natyra jonë, nga gëzimi jonë. Ky Zot na është dhënë nga të tjerët – nga priftërinj, pushtete dhe tradita që donin ta kontrollonin shpirtin njerëzor.

Por kur kjo ide vdes, ndodh diçka madhështore: lind njeriu i ri. Një njeri që nuk jeton më nga frika, por nga drita. Një njeri që nuk pret shpëtim, por e krijon vetë shpëtimin e tij. Një qenie që nuk është më një skllav i mëkatit, por mbret i vetëdijes së vet.

“Njeriu duhet të shkatërrojë strukturën e frikës që ka zënë rrënjë në shpirtin njerëzor. Ky është një revolucion shpirtëror. Sepse kur vdes ai imazh i krijuar nga frika – atëherë hapet dera për të takuar Zotin e vërtetë, përmes përvojës, jo përmes dogmës.”

Ky është një akt madhështor çlirimi: nuk ka më dënim, nuk ka më pendim të përjetshëm. Ka vetëm përgjegjësi – përgjegjësi për veten, për mendimet e tua, për jetën tënde. Ti bëhesh krijues. Ti lidhesh vetë me Zotin dhe Zoti bëhet pjesë e jetës tënde.

Në interpretimin e tij ndriçues të Zarathustrës, Osho nuk është kundër Zotit — ai është kundër ideve të rreme për Zotin. Ai nuk lufton me Hyjnoren, por me formën që ka marrë ajo në duart e priftërinjve, në librat e shenjtë që predikojnë frikë, faj, dhe nënshtrim.

“Zoti është një prani, një vetëdije, një dashuri që pulson në gjithçka. Dhe ti mund ta takosh atë, vetëm në qetësinë tënde më të thellë. Ai është në të qeshurën tënde, në frymën tënde, në dashurinë tënde. Dhe nëse nuk e gjen atje, nuk do ta gjesh askund.”– Osho

Njeriu i fundit – një përbindësh i rehatshëm

Në faqet e thella të “Kështu foli Zarathustra”, dhe më thellë akoma në interpretimin e Oshos, del një figurë që është më e frikshme se çdo armik i jashtëm: “njeriu i fundit”.

Ky nuk është njeriu që vret, që sundon apo që bën luftëra. Ky është njeriu që nuk bën asgjë me shpirtin e vet. Është njeriu modern, i rraskapitur nga e reja, i alergjizuar ndaj së vërtetës, i dashuruar me komoditetin dhe i trembur nga transformimi.

“Njeriu i fundit është më afër një makinerie sesa një qenieje të gjallë. Ai është i butë, i sigurt, i kujdesshëm – por i vdekur përbrenda. Ai jeton pa flakë, pa rrezik, pa çmenduri, pa lartësi.”

Zarathustra i Oshos nuk e urren këtë njeri – ai e kërcënon me dashuri, e zgjon me zë të fortë. Sepse njeriu i fundit është njeriu që ka harruar se ka një shpirt për të rizbuluar, një horizont për të kapërcyer, një qiell për të prekur.

“Shoqëria moderne e ka ngritur këtë njeri si model: rri i sigurt, mos pyet shumë, konsumoni, kënaqu pak – por mos kërko thellësi. Mos shko përtej. Mos e prek misterin. Rri normal.”

Por normalja ka vdekur. Dhe njeriu i fundit është funerali i shpirtit njerëzor.

• Ai kërkon seks, por pa dashuri – sepse dashuria kërkon rrezik, hapje, zbulim.
• Ai kërkon para, por pa pasion – sepse pasioni të djeg, të transformon.
• Ai kërkon një jetë të gjatë, por pa asnjë thellësi – sepse thellësia nuk është e rehatshme.

“Zarathustra nuk i fton njerëzit të bëhen të mirë – ai i fton të bëhen të zjarrtë, të gjallë. Ai nuk e lavdëron paqen e njeriut të fundit – ai këndon për shpërthimin, për shpirtin që guxon të digjet për të lindur përsëri.”

Njeriu i fundit është më shumë robot sesa shpirt. Ai ka shtëpi, por nuk ka qendër. Ka jete sociale, por jo marrëdhënie të vërteta. Ka lajme, por jo urtësi. Ka kurse motivimi, por jo një udhëtim të brendshëm.

Dhe pikërisht këtu qëndron revolucioni i Zarathustrës së Oshos: të zgjojë njerëzit nga rehatia e tyre hipnotike, nga kjo përbindëshëri e ngrohtë që i bën ata të harrojnë se janë qenie që mund të rriten, të ndryshojnë, të bëhen hyjnorë.

“Ai që nuk guxon të shkatërrohet, nuk do të rilindë kurrë. Ai që nuk guxon të humbasë veten, nuk do ta gjejë kurrë veten.”

Përtej njeriut  – Qenia e Ardhshme (Frymëmarrja e shpirtit që ka tejkaluar njeriun)

Në interpretimin klasik, Übermensch i Nietzsche shpesh keqkuptohet si një figurë autoritare, një njeri i pushtetit ose epërsisë. Por Osho e sheh ndryshe – shumë më thellë dhe shumë më bukur.

Përtej njeriut  nuk është më i forti që sundon – por ai që ka kapërcyer vetveten. Ai që ka ecur përmes ferrit të egos, përmes gënjeshtrave të moralit shoqëror, përmes fobive të shpirtit… dhe ka dalë përtej, i lirë dhe i dritshëm.

“Përtej njeriut është ai që nuk ndjek asnjë Zot të imponuar, asnjë moral të huazuar, asnjë sistem që nuk lind nga përvoja e tij. Ai është vetë drita, vetë rruga, vetë qëllimi.”

Ai është qenia që nuk kërkon të bëhet Zot mbi të tjerët – por Zot i vetvetes. Dhe në këtë kuptim, është rebel, por një rebel i heshtur. Një krijues, jo një shkatërrues. Një vetëdije që ka mposhtur instinktin e turmës, frikën e vetmisë, dhe etjen për miratim.

Ai ka parë errësirën në vetvete – ka parë dëshirat, egon, makthet, mendimet që nuk e përfaqësojnë. Por nuk ka ikur. Nuk ka vrapuar. Nuk ka kërkuar të bëhet “i mirë”. Ka ndezur një dritë në atë errësirë. Dhe kështu, ka lindur.

“Përtej njeriut është një shpërthim i jetës që nuk i kërkon leje askujt për të qenë vetvetja. Ai nuk është produkt i edukimit – ai është fryt i transformimit.” – Osho

Përtej njeriut nuk është produkt i përpjekjes për të “përmirësuar veten” – sepse ai e ka kuptuar se vetja e vjetër duhet të digjet për t’i lënë vendin të resë. Ai nuk mendon për sukses, famë apo fuqi – mendon për të qenurit i gjallë në mënyrë autentike, pa maska, pa rol, pa frikë.

“Ai nuk jeton për të arritur ndonjë parajsë, sepse për të jeta e vetëdijshme është parajsë. Ai nuk kërkon shpëtim – sepse nuk ndjen se është i humbur.”

Përtej njeriut është qenia që do të vijë – por që mund të jesh edhe TI, nëse guxon të lësh pas gjithçka që të është mësuar, dhe të dëgjosh vetëm heshtjen tënde më të thellë. Ai është jo më “njeri”, por ecja drejt një dimensioni të ri të ekzistencës.

“Zarathustra e shpall ardhjen e Përtej njeriut si lindjen e një Dielli të ri – dhe Osho e bën këtë diell të ndriçojë në zemrat tona. Nuk është një ëndërr – është një ftesë.”

Pyetja nuk është a do vijë kjo qenie – por a je gati të vdesë njeriu i vjetër brenda teje që ajo të lindë?

Zarathustra nuk predikon – ai thjesht flet. Kushdo që është gati, dëgjon.

Ai nuk vjen për të bindur. Nuk ka nevojë për ndjekës. Ai nuk kërkon të krijojë një fe të re, një tempull të ri, një sistem të ri ku mendjet të dorëzohen. Ai flet sepse ka diçka për të thënë – një thesar që buron nga heshtja e tij, nga përvoja e vetëdijes, nga zjarri i transformimit. Dhe kushdo që ka sy për të parë, veshë për të dëgjuar dhe një shpirt të etur për të vërtetën – do ta dëgjojë.

Kjo është fuqia e vërtetë e Zarathustrës. Ai nuk jep urdhra. Ai nuk ofron siguri të lehtë. Ai nuk premton shpëtim në një botë tjetër. Përkundrazi, ai është një ftesë e zjarrtë për të parë drejt e në sytë e ekzistencës – dhe më thellë akoma: drejt e në vetvete.

Zarathustra nuk është profet në kuptimin fetar – ai është një mik i vetëdijes. Ai nuk kërkon të sundojë apo të drejtojë askënd, sepse e di se e vetmja rrugë e vërtetë është ajo që lind nga brenda. Ai nuk të jep përgjigje – ai të vë përballë pyetjeve që të digjin nga brenda. Ai të çon te burimi yt i heshtur, te thelbi yt i harruar.

“Zarathustra nuk është një moralist, por një ndriçim i gjallë.” Ai nuk thotë: “Bëhu si unë.” Ai thotë: “Bëhu vetja jote.”

Dhe kjo është më e vështira nga të gjitha – sepse të jesh vetvetja do të thotë të rrëzosh çdo identitet të huazuar, çdo besim të marrë nga të tjerët, çdo model që të është imponuar. Të jesh vetja jote do të thotë të ecësh vetëm – por me një vetmi që është mbretërore, jo e trishtë; me një liri që është e rrezikshme, por e vërtetë.

Zarathustra nuk është për turmat. Ai nuk është për të frikësuarit, për ata që duan të fshihen pas strukturave të gatshme. Ai është për ata që janë të gatshëm të digjen nga e vërteta, për ata që nuk kanë frikë nga drita që i nxjerr në pah të gjitha gënjeshtrat.

Ai nuk të thotë të ndjekësh rrugën e tij. Ai të thotë: “Gjej rrugën tënde. Por dije – nuk do ta gjesh në libra, në tempuj, apo në fjalët e të tjerëve. Do ta gjesh në heshtje, në dashuri, në praninë tënde më të thellë.”

Zarathustra vjen jo si një figurë historike, por si një dridhje të përjetshme të vetëdijes, që prek vetëm ata që janë gati të zgjojnë fuqinë e tyre të fjetur. Dhe në këtë kuptim, Zarathustra nuk është një njeri – është një dritë që pret të ndizet brenda teje.

Në këtë rrugë nuk ka shpëtimtarë. Ka vetëm zgjedhje. Dhe njëri prej tyre është ky: të mos presësh më që dikush tjetër të vijë për të ndriçuar jetën tënde – por të bëhesh vetë një dritë, një diell i vetvetes.