Hasan e pyeti Ajamin, ‘si arritët në lartësitë tuaja aktuale të realizimit shpirtëror?
Ajami tha, – përmes bërjes së zemrës së bardhë në meditim, jo duke e bërë letrën të zezë me shkrim.

………………………………………………

Një rrjedhë, nga burimi i saj në male të largëta, duke kaluar nëpër çdo lloj terreni të fshatrave, më në fund arriti në rërën e shkretëtirës. Ashtu siç kishte kapërcyer çdo pengesë tjetër, rrjedha u përpoq ta kalonte edhe këtë, por zbuloi se ndërsa hynte në rërë, ujërat zhdukeshin. Sidoqoftë ishte e bindur që fati i saj ishte kalimi i kësaj shkretëtire dhe prapëseprapë nuk kishte asnjë mënyrë. Papritur një zë i fshehur, i ardhur nga vetë shkretëtira, pëshpëriti, “era e kapërcen shkretëtirën, dhe kështu mund të rrjedhë”.

Rrjedha kundërshtoi sepse ajo ishte duke u hedhur në rërë dhe vetëm zhytej dhe humbiste; kurse era mund të fluturonte dhe kjo ishte arsyeja pse mund të kalonte një shkretëtirë. “Duke u lënduar në mënyrën tënde nuk mund të kalosh matanë. Do të zhdukesh ose do të bëhesh kënetë. Duhet të lejosh që era të të çojë në destinacionin tënd.”
“por si mund të ndodhë kjo?”
“duke lejuar veten të shkrihet në erë”.
Kjo ide nuk ishte e pranueshme për rrjedhën. Në fund të fundit, ajo kurrë nuk ishte zhytur më parë. Ajo nuk donte të humbiste individualitetin e saj. Dhe nëse e humbte, si mund të dinte se mund të rigjehej ndonjëherë?

“Era”, i tha rëra, “e kryen këtë funksion. Ajo merr ujin, e bart atë mbi shkretëtirë dhe pastaj e lë të bjerë përsëri. Duke rënë si shi, uji përsëri bëhet lum.”
“Si mund ta di se kjo është e vërtetë?”
“Është kështu, dhe nëse nuk e beson këtë, nuk mund të bëhesh më shumë se një moçal duke ndenjur këtu dhe madje kjo mund të zgjasë shumë, shumë vite dhe sigurisht që nuk është njësoj si një rrjedhë.”
“Por a mund të mbetem e njëjta rrymë që jam sot?”
“Nuk mund të jesh në  asnjë nga të dyja rastet,” tha pëshpëritja. “Pjesa thelbësore mbartet dhe formon përsëri një rrjedhë. Ti quhesh njësoj si  ajo që je edhe sot sepse nuk di se cila pjesë e jotja është thelbësore.”

Kur dëgjoi këtë, filluan të shfaqen jehona të veçanta në mendimet e rrjedhës. Në mënyrë të zbehtë, i kujtohej një gjendje në të cilën një pjesë e tij – ishte mbajtur në krahët e erës. Ai u kujtua gjithashtu – se kjo ishte gjëja e vërtetë, por jo domosdoshmërisht ishte gjëja e detyrueshme për tu bërë. Dhe rryma u ngrit si avull në krahët mikpritës të erës, e cila me butësi dhe lehtësi e ngriti atë lart dhe larg, duke e lënë të bjerë butë, sapo arritën në shpatin e një mali, shumë, shumë milje larg. Dhe për shkak se ai kishte dyshimet e saj, rryma ishte në gjendje të kujtonte dhe regjistronte më fort në mendjen e saj detajet e përvojës.
Rrjedha reflektoi, “po, tani kam mësuar identitetin tim të vërtetë”. Rrjedha po mësonte. Por rëra pëshpëriti, “unë e di, sepse e shoh të ndodhë ditë pas dite dhe sepse unë rëra, shtrihem nga lumi përgjatë gjithë rrugës për në mal”. Dhe kjo është arsyeja pse thuhet se rruga në të cilën lumi i jetës rrjedh për të vazhduar në udhëtimin e tijj shkruhet në rërë.

………………………………………………

Dikur ishte një njeri që quhej Mojud. Ai jetonte në një qytet të vogël dhe kishte një post
si një zyrtar i vogël dhe me shumë mundësi do i mbaronte ditët e tij si inspektor i peshave dhe masave. Një ditë kur po shëtiste nëpër kopshtet e një ndërtese antike afër shtëpisë së tij, atij iu shfaq Khidr, udhëzuesi misterioz i sufistëve, i veshur me jeshile të ndritshme. Khidr i tha: “njeri me perspektivë të ndritshme! Lëre punën tënde dhe më tako në bregun e lumit për tre ditë”. dhe u zhduk.

Mojud shkoi te eprori i tij duke u dridhur dhe i tha që duhej të largohej. Të gjithë në qytet e morën vesh shpejt këtë gjë dhe thanë: “Mojudi i shkretë! Është çmendur, por, meqë kishte shumë kandidatë për punën e tij, ata shpejt e harruan atë. Ditën e caktuar, Mojud u takua me Khidrin, i cili i tha: “hiq rrobat dhe hidhu në lumë. Ndoshta dikush do të të shpëtojë”.
Mojud e bëri këtë, edhe pse e pyeti veten nëse ishte çmendur. Meqenëse ai mund të notonte, prandaj nuk mbytej, por bëri një rrugë të gjatë përpara se një peshkatar ta hipte në barkën e tij, duke i thënë: “Njeri i marrë! Rryma është e fortë. Çfarë po përpiqesh të bësh?” Mojud tha: “Nuk e di vërtet.” “Ti je i çmendur”, tha peshkatari, “por unë do të të çoj në kasollen time pranë lumit, dhe do të shohim se çfarë mund të bëj për ty”.

Kur zbuloi se Mojud ishte i mësuar, ai mësoi prej tij si të lexojë dhe të shkruajë. Në këmbim, Mojudit iu dha ushqim dhe ndihmoi peshkatarin me punën e tij. Pas disa muajsh, përsëri u shfaq Khidr, këtë herë te këmbët e shtratit të Mmojudit dhe i tha: “Çohu tani dhe largohu nga ky peshkatar. Mojud menjëherë u largua nga kasollja, i veshur si peshkatar dhe u endur deri sa doli në një rrugë të madhe”.

Ndërsa agimi po binte, ai pa një fermer në një gomar në rrugën e tij për në treg. “Kërkon punë?” pyeti fermeri, “sepse kam nevojë për një burrë që të më ndihmojë të rikthejë disa blerje”. Mojud e ndoqi. Ai punoi për fermerin për gati dy vjet, dhe gjatë kësaj kohë ai mësoi shumë për bujqësinë, por vetëm kaq. Një pasdite, kur ai po lëshonte leshin, Kidri iu shfaq dhe i tha: “Lëre atë punë, shko në Mosul dhe përdor kursimet e tua për t’u bërë tregtar lëkure”. Mojud u bind.

Në Mosul ai u bë i njohur si tregtar lëkure, duke mos e parë më Khidrin ndërsa vazhdoi tregtinë e tij për tre vjet. Ai kishte kursyer një shumë mjaft të madhe parash dhe ishte duke menduar për të blerë një shtëpi, kur Khidr u shfaq dhe tha: “Më jep paratë e tua, ik nga ky qytet dhe shko në Samarkandin e largët dhe puno si shitës ushqimesh atje”. Mojud e bëri këtë. Në këtë kohë ai filloi të tregojë shenja ndriçimi. Ai shëronte të sëmurë, i shërbente shokut të tij në dyqan gjatë kohës së lirë dhe njohuritë e tij për misteret u bënë më të thella.

Klerikët, filozofët dhe të tjerë e vizituan atë dhe e pyetën: “me kë mjeshtër keni studiuar?”
“Është e vështirë ta thuash”, tha Mojud.
Dishepujt e tij e pyetën: “si e filluat rrugën tuaj?”
Ai i tha, “si një zyrtar i thjeshtë”.

“Dhe ju hoqët dorë që t’i përkushtoheni vetë-sakrifikimit?”
“Jo, thjesht hoqa dorë.”

Ata nuk e kuptuan. Shumë njerëzit iu afruan për të shkruar historinë e jetës së tij. “Çfarë ke qenë në jetën tënde?” e pyetën ata. “Unë u hodha në një lumë, u bëra një peshkatar, pastaj dola nga kasollja e tij në mes të natës. Pas kësaj, punova në një fermë. Ndërsa tirrja lesh, unë ndryshova dhe shkova në Mosul, ku u bëra tregtar lëkure. Kam kursyer ca para atje, por i dhashë. Pastaj shkova në Samarkand, ku punoja për një ushqimore. Dhe ja ku jam tani “.

“Por kjo sjellje e pashpjegueshme nuk hedh dritë mbi dhuntitë tuaja të çuditshme dhe shembujt e mrekullueshëm,” thanë biografët.
Kështu që biografët ndërtuan për Mojud një histori të mrekullueshme dhe emocionuese: sepse të gjithë shenjtorët duhet të kenë historinë e tyre dhe tregimi duhet të jetë në përputhje me oreksin e dëgjuesit, jo me realitetet e jetës. Dhe askush nuk lejohet të flasë direkt për Khidr. Kjo është arsyeja pse kjo histori nuk është e vërtetë. Është paraqitje e një jete. Kjo është jeta e vërtetë e një prej sufistëve më të mëdhenj.

………………………………………………

Thuhet se dikur mjeshtri sufi, Ibrahim Ben Adam, ishte ulur një ditë në pyll kur dy dervishë endacakë iu afruan. Ai i ftoi ata të uleshin dhe folën për çështje shpirtërore derisa ra muzgu. Sapo ra nata, Ibrahimi i ftoi udhëtarët të ishin mysafirët e tij për një vakt. Menjëherë sapo ata pranuan, para syve të tyre u shfaq një tryezë e shtruar me ushqimet më të mira.
“Sa kohë keni që jeni një dervish?” njëri prej tyre e pyeti Ibrahimin.” – Dy vjet,” tha ai.
“Unë kam ndjekur rrugën sufi për gati tre dekada dhe asnjë aftësi të tillë siç na treguat nuk është shfaqur ndonjëherë për mua,” tha burri.

Ibrahimi nuk tha asgjë. Kur ushqimi ishte pothuajse kishte mbaruar, një i huaj në një mantel të gjelbër hyri në lëndinë. Ai u ul dhe ndau disa nga ushqimet. Të gjithë e kuptuan me një sens të brendshëm se ky ishte Khidr, udhëzuesi i pavdekshëm i të gjithë sufistëve. Ata po prisnin që ai t’u jepte atyre pak urtësi. Kur u ngrit në këmbë për t’u larguar, Khidr thjesht tha: “ju dy dervishët pyesni veten për Ibrahimin. Por nga çfarë keni hequr dorë që të ndiqni rrugën e dervishit?
“Ju hoqët dorë nga pritjet për siguri dhe një jetë të zakonshme. Ibrahim Ben Adam ishte një mbret i fuqishëm dhe hodhi sovranitetin e sulltanatit të Balkhut për t’u bërë një sufi. Kjo është arsyeja pse ai është shumë larg jush. Gjatë tridhjetë viteve të tua gjithashtu, ti ke fituar kënaqësi përmes heqjes dorë nga vetja. Kjo ka qenë pagesa jote. Ndërsa ai gjithmonë ka refuzuar të kërkojë shpërblime për sakrificën e tij.” dhe pas kësaj Khidr u largua.

………………………………………………

Një njeri vendosi që të kërkonte mjeshtrin e përsosur. Ai lexoi shumë libra, vizitoi mjeshtër pas mjeshtri, dëgjoi, diskutoi dhe praktikoi, por gjithnjë e gjeti veten në dyshime ose të pasigurt. Pas njëzet vjetësh ai takoi një njeri, çdo fjalë dhe veprim i të cilit korrespondonte me idenë e tij për një njeri krejtësisht të realizuar. Udhëtari nuk humbi kohë. “ti”, tha ai, “më duket se je mjeshtri i përsosur. Nëse je, rrugëtimi im arriti në fund”. “Unë jam, me të vërtetë, mjeshtri i përsosur”, tha mjeshtri.
“Atëherë, unë ju lutem që të më pranoni si dishepull.”
“Jo,” tha mjeshtri, “unë nuk mund ta bëj këtë sepse ju mund të dëshironi mjeshtrin e përsosur, por edhe unë nga ana tjetër, kërkoj vetëm nxënësin e përsosur.”

………………………………………………

Salihi i Kazvinit i mësoi dishepujt e tij: kushdo që troket në derë vazhdimisht, ajo derë do t’i hapet atij.
Rabiya, duke e dëgjuar një ditë, tha: sa kohë do të vazhdosh të thuash, do të hapet? Dera nuk ka qenë kurrë e mbyllur.

………………………………………………

Tre burra u nisën për në rrethin e një sufi, duke kërkuar pranimin në mësimet e tij. Pothuajse menjëherë, njëri prej tyre u shkëput nga grupi, i zemëruar nga sjellja jo e rregullt e mjeshtrit. Me udhëzimet e mjeshtrit, të dytit iu tha nga një dishepull që mjeshtri ishte një mashtrim. I treti u lejua të qëndronte, por atij nuk iu ofrua mësim për ca kohë dhe ai humbi interesin dhe u largua nga rrethi.
Kur të gjithë kishin ikur, mjeshtri i tha rrethit të tij: njeriu i parë ishte një ilustrim i parimit: mos i gjykoni gjërat themelore nga pamja. I dyti ishte një ilustrim i parimit: mos i gjykoni gjërat me rëndësi të thellë thjesht me të dëgjuar. I treti ishte një shembull i diktumit: kurrë mos gjykoni nga fjalët, ose nga mungesa e tyre.
Kur u pyet nga një dishepull pse aplikantët nuk ishin të udhëzuar për këtë çështje, mjeshtri u përgjigj: unë jam këtu për të dhënë dije të larta, jo për të mësuar atë që njerëzit pretendojnë se ata tashmë e dinë.

………………………………………………

Uwais u pyet: ‘si ndjehesh?’
Ai tha: ‘si ai që është ngritur në mëngjes dhe nuk e di nëse do të jetë i vdekur në mbrëmje. ‘
Burri tjetër tha: “por kjo është situata e të gjithë njerëzve”.
Uwais ia ktheu: “po, por sa prej tyre e ndjejnë atë?”

………………………………………………

Shah Firoz, i cili mbahet mend si mësues i shumë sufistëve shumë të dalluar, shpesh është pyetur pse nuk i mësonte më shpejt. Ai tha, ‘sepse edhe vullneti më i përkushtuar, deri në një pikë të caktuar mirëkuptimi, nuk do të jetë aspak i mësueshëm. Ai është këtu si trup, por mungon në çdo mënyrë tjetër.’ Një dishepull që pretendon, nuk mund të ketë me të vërtetë një debat me mësuesin e tij të ardhshëm. Sufistët merren me dijen, jo me argumentet.

………………………………………………

Hasan shkoi te Rabja një ditë kur ajo ishte ulur në mesin e një numri njerëzish dhe tha: ‘Unë kam aftësinë të eci në ujë. ejani, le të shkojmë atje mbi ujë dhe të ulemi mbi të të zhvillojmë një diskutim shpirtëror.
Rabija tha, ‘nëse dëshiron të ndahesh nga ky takim, pse nuk vjen me mua që të mund të fluturojmë në ajër dhe të ulemi atje duke folur?’
Hasani tha: ‘Unë nuk mund ta bëj këtë, sepse fuqia që ju përmendni nuk është ajo që unë zotëroj’. Rabija tha: ‘fuqia juaj për të qëndruar në ujë është një fuqi që zotërohet nga peshqit. Aftësia ime për të fluturuar në ajër mund të bëhet nga një mizë. Këto aftësi, mund të bëhen themeli i vetëvlerësimit dhe konkurrencës por ato nuk janë pjesë e së vërtetës dhe shpirtërores.

………………………………………………

Hasan i Basra rrëfen: ‘Unë e kisha bindur veten se isha njeri i përulur dhe më pak se i përulur në mendimet e mia dhe sjelljen ndaj të tjerëve. Një ditë isha duke qëndruar në breg të lumit, kur pashë një burrë të ulur atje. Përkrah tij ishte një grua dhe para tyre ishte një pagure me verë. Mendova, “nëse vetëm unë mund ta përmirësoja këtë njeri dhe ta bëja si unë në vend të krijesës së degjeneruar që ishte”.

Në atë moment pashë një varkë në lumë që filloi të mbytet. Burri tjetër u hodh menjëherë në ujë, ku shtatë vetë po luftonin dhe i nxorri gjashtë prej tyre në breg. “Pastaj burri erdhi tek unë dhe tha:” Hasan, nëse je një burrë më i mirë se unë, në emër të Zotit shpëto atë njeriun tjetër, të fundit që ka mbetur “.
Unë zbulova se nuk mund të shpëtoja asnjë njeri dhe ai u mbyt. Tani ky burrë më tha: “Kjo grua këtu është nëna ime. Kjo pagure vere ka vetëm ujë në të. Njeriu ashtu si gjykon, ashtu edhe është”.
………………………………………………

Ne u përpoqëm ta arsyetonim rrugën drejt tij: nuk funksionoi.

Por në momentin që hoqëm dorë, nuk mbeti asnjë pengesë.
Ai u prezantua para nesh nga mirësia: si tjetër mund ta kishim njohur?
Arsyeja na çoi deri tek dera; por ishte prania e tij që na lejoi të futeshim brenda.
Por si do ta njohësh ndonjëherë, për sa kohë që nuk je në gjendje ta njohësh veten?
Një herë është një, jo më shumë, jo më pak: gabimi fillon me dualitetin; uniteti nuk njeh gabime.
Rruga që vetja juaj duhet të udhëtojë është mbi gënjeshtra, deri në pastrimin e pasqyrës së zemrës suaj.
Shkëputuni nga zinxhirët që keni krijuar për veten tuaj; sepse do të jeni të lirë.

Trupi është i errët – zemra shkëlqen; trupi është një përbërje e thjeshtë – zemra një kopsht që lulëzon.