Qetësi dhe praninë në momentin e tanishëm

Qetësi dhe praninë në momentin e tanishëm: Si të përballojmë ankthin me mësimet e Oshos

Në botën e sotme të shpejtë, ankthi dhe stresi janë shoqërues të përditshëm. Por, në errësirën e kësaj trazire, fjalët e mësuesit mistik Osho na tregojnë një rrugë shpëtimi: të kthehemi brenda, në thellësinë e momentit të tanishëm, dhe të bëhemi dëshmitarë të heshtur të botës sonë të brendshme. Për Osho-n, njerëzit shpesh mbahen peng nga dëshirat dhe frika e së ardhmes. Sipas tij, kafshët nuk shqetësohen për t’u bërë diçka tjetër – ato thjesht janë vetvetja – dhe krijesat të përmbushura shpirtërisht (të shndërruara në “buddha”) nuk kanë më ankth, sepse qëndrojnë plotësisht në qetësinë e momentit. Duke jetuar në të tashmen, njeriu kalon nga lufta mes “kafshës” që dëshiron thjesht qetësi dhe “budhës” që kërkon realizim të plotë. Kjo pikërisht është dilema njerëzore që krijon tension – “ankthin” – në mendjen tonë.

E vërteta që nxjerr Osho është se ekzistenca realisht ekziston vetëm tani, në këtë moment – jo në të kaluarën e humbur, as në të ardhmen që ende nuk ka ardhur. Ai na kujton se “Ekzistenca është vetëm në të tashmen. Mendja asnjëherë nuk është në të tashmen; në çastin që jeni në të tashmen, nuk ka më mendje… vetëm një heshtje e madhe”. Pra, çdo herë që mendja jonë përqendrohet tek e ardhmja apo e kaluara, ankthi dhe stresi shpërthejnë. Nëse, nga ana tjetër, merremi plotësisht me momentin që po jetojmë, fillojmë të përjetojmë qetësi. Për shembull, studimet tregojnë qartë se sa më i pranishëm në çastin aktual të jetë dikush, aq më të ulëta janë nivelet e perceptuara të stresit dhe ankthit. Vendosja në këtë moment, pa u zënë me mendime për të ardhmen, lehtëson tensionin dhe sjell mirëqenie më të madhe.

Prania në të tashmen (Mindfulness dhe qetësia e brendshme)

Një nga parimet kryesore të Oshos është jetesa e përqendruar “këtu e tani”. Ai thekson se cdo  herë që ndjejmë ankth, mjafton të kthejmë vëmendjen tek ky moment. Kur prania jonë vërtetë zgjohet, e kaluara shkrihet dhe e ardhmja gëlltitet, duke na lënë vetëm praninë e qetë të tanishme. Në praktikë, kjo do të thotë të vëzhgojmë frymëmarrjen, të ndjejmë peshën e trupit, apo edhe të dëgjojmë tingujt përreth pa i vrarë mendjen pse janë aty. Mënyra se si sillesh në këtë çast mund të bëjë ndryshim të madh – në qoftë se përqendrohesh tek çastet e vogla të jetës, ankthi fillon të ndalet e të dobësohet. Kërkime të shumta kanë konfirmuar se të jesh i vëmendshëm ndaj çastit të tanishëm lidhet me nivele më të ulëta të stresit dhe ankthit. Pra, prania nuk është vetëm një fjalë e bukur – është diçka që në punë zgjidh problemin e ankthit duke e larguar fokusin nga e ardhmja.

Një teknikë e thjeshtë është të praktikosh vëzhgimin e frymëmarrjes për disa minuta çdo ditë. Mbyll sytë, merr frymë thellë e ngadalë, dhe vendose vëmendjen te rrjedhja e ajrit. Çdo mendim që vjen, thjesht vëreje sikur të ishte një valë që kalon – pa e gjykuar apo pasur nevojë të reagosh menjëherë. Në këtë mënyrë krijon hapësirë për qetësi brenda vetes: siç thotë Osho, momenti kur je plotësisht i pranishëm në tani, nuk ka më “mendje” – ka vetëm heshtje dhe qetësi. Kjo hap derën për një qasje më të qetë dhe më të përmbajtur ndaj jetës.

Vetë-vëzhgimi: Rëndësia e dëshmitarit të brendshëm

Të jesh në moment nuk mjafton nëse prapë reagojmë menjëherë ndaj çdo ndjenje apo mendimi negativ. Mësimi tjetër i thellë i Oshos është vetë-vëzhgimi – të bëhesh vëzhgues i qetë i mendimeve, emocioneve dhe dëshirave të tua, pa u identifikuar me to. Ai e përkufizon esencën e meditimit pikërisht kështu: “Esenca e meditimit është të jesh thjesht vëzhgues i trupit, mendjes dhe ndjenjave pa asnjë gjykim”. Me fjalë të tjera, në vend që të hipnotizohesh nga paniku ose brenga, thjesht vërej atë panik si një film që po kalon, pa u përfshirë.

Edhe psikologjia moderne i jep vlerë këtij qetësimi të brendshëm. Sipas ekspertëve, fillimi i vetëvëzhgimit krijon hapësirë për ndjenjat tona – të mira e të këqija – pa u përfshirë menjëherë në të. Vetëm duke krijuar këtë “krijesë pa mbushje” për praninë e vetvetes mund të gjallërojmë jetën e brendshme dhe të lulëzojmë në shëndet mendore. Praktikisht, kjo mund të bëhet duke vënë re se kush është ai që mendon “Po ndihem i shqetësuar”. Për shembull, mund të mendosh: “Po marr frymë; po ndjej valën e ankthit brenda; por unë nuk jam ankthi, unë jam vëzhguesi i tij.” Sipas Oshos, gjatë çdo meditimi a momenti vëmendjeje, duhet “të mbetesh vëzhgues, të shohësh çfarë po ndodh sikur të ishe një spektator”. Me pak fjalë: krijo një hapësirë mes jush dhe tensionit. Sapo fillon të veprosh kështu, tensioni humbet forcën e tij: problemet e jashtme nuk të mbysin, sepse ti ke qetësinë në brendësi që të përballojë çdo sfidë.

Ushtrime praktike të përditshme për uljen e ankthit

• Frymëmarrja e thellë dhe relaksimi muskujve. Një prej mënyrave më të thjeshta për të qetësuar sistemin nervor është të kontrollosh frymëmarrjen. Për shembull, merr frymë thellë duke numeruar ngadalë deri në 4, mbaje pak derisa numëroni deri në 4 dhe pastaj nxirre ajrin ngadalë derisa numëroni deri në 8. Një variant tjetër i thjeshtë është “box breathing”: nxirr frymë jashtë duke numëruar deri në 4, ndalo, fut frymën deri në 4 dhe ndalo përsëri 4 sekonda. Këto ushtrime aktivizojnë sistemin nervor parasimpatik, duke ulur ritmin e zemrës dhe tensionin e përgjithshëm. Në fillim mjaftojnë vetëm 2-5 minuta, por me kalimin e kohës mund të zgjatësh seancat në 10–20 minuta, gjithmonë duke u përqëndruar në ndjenjën e ajrit që hyn e del. Sugjerohet përqëndrimi në frymë – ta perceptosh si “pran” (energji e jetes) që kalon në trup – dhe të krahasosh mendimet me re që kalojnë, duke i lënë të shuhen naturalisht.
• Ushtrime të relaksimit muskulor. Shtrihu ose ulu në një vend të qetë. Pastaj, duke filluar nga këmbët e deri në kokë, tensiono pak nga pak çdo grup muskujsh për 5–10 sekonda dhe pastaj liroje atë plotësisht. Shiko se si ndjehet çlirimi i tensionit tek çdo pjesë e trupit. Kur muskulli relaksohet,  edhe mendj fillon të humbë tensionin. Kjo e ndihmon trupin të zbresë nivelin e hormoneve të stresit dhe të kalojë në një gjendje qetësie.
• Meditimi i shkurtër i përditshëm. Zgjidh çdo ditë 5–15 minuta për të qenë vetëm me mendimet e tua në një vend të qetë. Ulu me shpinë drejtë dhe mbylle sytë. Ndiq frymën, ndiej trupin që pulson, lejo mendimet të shfaqen si valë pa u bashkuar me to. Nëse vëren se po shpërqëndrohesh, butësisht kthehu tek fryma. Me kalimin e kohës, ky vetë-vëzhgim i përditshëm forcon “mushkërinë” e vetëdijes – si të bëhesh mbikëqyrësi i heshtur i mendjes, ashtu si sugjeron Osho.
• Vëzhgimi i mendimeve dhe emocioneve. Çdo herë që ndjen tension, pyet veten thjesht: “Çfarë ndodh?”, pa iu nënshtruar menjëherë reagimit. Për shembull, kur ndjen ankth, mendo thjesht “Unë po ndiej ankth”, si të shihje si një spektator nga larg. Në këtë mënyrë distancohemi lehtë nga ankthi dhe bëhemi vëzhgues. Edhe studimet mbështesin këtë: mindfulness nxit vetëdijesimin e ndjenjave dhe mendimeve, duke na lejuar t’i shohim ato objektivisht. Kjo na jep mundësinë të zgjedhim reagimin më të qetë në vend që të nxitohemi në panik.
• Vetëdashuria dhe mirëkuptimi ndaj vetes. Trupi dhe mendja reagojnë më mirë kur i trajtojmë me ngrohtësi. Vetë-dashuria (self-compassion) do të thotë të jesh i pranishëm për emocionet e tua – edhe kur dështon diçka, duke mos i ushqyer më shumë me ankth. Kjo nënkupton ta trajtosh veten si një mik që sapo humbi diçka – me mirëkuptim e ngrohtësi. Kur një mendim i lodhshëm vjen, përqafoje pak më butë, p.sh. duke dëgjuar veten nga brenda e thënë: “Merre më ngadalë… nuk ka nevojë për panik, jam i gjallë dhe po marr frymë”. Kjo qasje i zbut shumë valët e ankthit në trup.
• Shëtitjet dhe aktivitete mindful. Përpiqu të rrish me vëmendje edhe gjatë aktiviteteve të zakonshme. Gjatë një shëtitjeje, vërej çdo hap – ndiej kontaktin e këmbës me tokën, dëgjo erën, prekjen e ajrit në fytyrë. Mundohu të biesh në thelbin e një ndjenje: shfaqej tamam, gati-gati pa menduar si po ndodh. Edhe aktivitetet më të thjeshta, si të gatuash, të ushqehesh apo të biesh në sy bukurisë së natyrës, bëjini të gjitha me vëmendje të plotë. Kjo i ngjall gjithçkaje në jetën e përditshme një tjetër dimension qetësie dhe mirënjohjeje, duke e larguar vëmendjen nga rastet e frikshme.

Reflektim dhe qasje filozofike frymëzuese

Çdo praktikë paraprakisht ndihmon për të ndërgjegjësuar veten. Osho i kërkon njerëzve të “mos luftojnë” kundër ankthit, por t’i lejojnë ndjenjat të jenë të gjalla përmes vetëvëzhgimit. Një mënyrë e thjeshtë ditore mund të jetë të shkruash në një ditar: “Çfarë ndjeva sot? Si reagoi trupi im?”. Pasi ta shkruash, lexo me kujdes pa gjykuar të vërtetën ose rrethanat. Kjo metodë thjeshtë e distancon mendjen nga drama – ajo vihet në rolin e vëzhguesit – dhe kjo vetëdije të sjell paqe me atë që ke kaluar. Sipas Oshos, në momentin që ne e pranojmë çastin pa rezistencë, nisi “krijimi i një ure” mes vetes dhe realitetit. Në vend që të ikim nga problemi, ne qëndrojmë qetë pranë tij, vetëm duke e vëzhguar, dhe kjo çon në transformim.

Në këtë rrugëtim, kombinimi i thellësisë filozofike të Oshos me udhëzimet praktike të përditshme sjell një mënyrë jetese më të qetë. Përmes pranisë së qëndrueshme në tani dhe rolit të vetëdijësuesit, vendoset një themel i fortë kundër ankthit. Çdo moment realizimi i vetes – duke shpërndarë vëmendjen larg mendimeve të zbehta – është një hap për të ruajtur qetësinë dhe për të jetuar me spontanitet dhe pasion. Ndërsa Osho thoshte: kur fillon të jetosh plotësisht në këtë moment, “frika zhduket”. Duke ndjekur këtë rrugë dhe praktikisht duke ndërtuar zakone të përditshme mindfulness, mund të transformoni frikërat dhe stresin në qetësi brenda vetes, duke sjellë një qasje më të qetë, më të balancuar e më frymëzuese ndaj jetës.